Ονομάζεται το βόρειο μέρος της Ηπείρου που παραχωρήθηκε στην Αλβανία το
1913 με τη συνθήκη του Λονδίνου. Γεωγραφικά εκτείνεται από τα
ελληνοαλβανικά σύνορα, μέχρι τον ποταμό Σκούμπη (Γενούση). Το έδαφός της
είναι ορεινό, με πεδινές περιοχές μόνο στις εκβολές των ποταμών της. Τα
κυριότερα βουνά της είναι: Ν.Α. Κάμια, Γράμμος, Οστροβίτσα και
Νεμέρτσικα, στο κέντρο, και Ν.Δ. τα βουνά της Χειμάρρας που τελειώνουν
στα Κεραύνεια.
Ανάμεσα στα βουνά αυτά είναι κοιλάδες που τις ποτίζουν τα ποτάμια
Δέβολης, Άψος και Αώος. Όσο προχωρούμε Β.Δ., τα βουνά χαμηλώνουν και
σβήνουν αφήνοντας μια μεγάλη σε φάρδος λουρίδα κάμπου προς την πλευρά
της Αδριατικής θάλασσας. Βασικά προϊόντα της είναι τα: κτηνοτροφικά στα
ορεινά, δημητριακά, καπνός και κηπουρικά στις κοιλάδες και τους κάμπους
κι ελιές και εσπεριδοειδή όσο πλησιάζουμε προς τη θάλασσα.
Πόλεις και χωριά η Βόρεια Ήπειρος έχει το Αργυρόκαστρο, την Κορυτσά, το Δέλβινο, τη Χειμάρρα, τους Άγιους Σαράντα, την Κλεισούρα, το Τεπελένι (πατρίδα του Αλή - πασά), την Πρεμετή, τη Μοσχόπολη, το Βεράτι και την Αυλώνα που είναι και το μεγαλύτερο λιμάνι της. Ως το 1913 η Βόρεια Ήπειρος μαζί με τη νότια (Ελληνική) ήταν πολιτικά, γεωγραφικά και ιστορικά μια ενιαία χώρα της ελληνικής χερσονήσου. Έτσι ως το 1913, δεν την ξεχωρίζουμε -τουλάχιστον ιστορικά- από την υπόλοιπη Ήπειρο (Ελληνική). Κατά το Θεόπομπο (4ος αι.) τα έθνη των Ηπειρωτών ήταν δεκατέσσερα, από τα οποία τα ενδοξότατα ήταν οι Χάονες, Μολοσσοί, Θεσπρωτοί, Ορέσται, Αίθικες, Αθαμάνες, Αμφίλοχοι, Αγραίοι κά.
Οι Χάονες εγκαταστάθηκαν στα Β.Δ. της χώρας, οι Θεσπρωτοί στα Ν.Δ. και οι Μολοσσοί στο μεγαλύτερο Β.Α. τμήμα. Από τον ζ' πΧ αιώνα οι Έλληνες ήρθαν σε επικοινωνία με τους Χάονες και τους Θεσπρωτούς και από τον 4ο αι. π.Χ. (με τον ηγεμόνα Θαρύπα) αρχίζει ο εξελληνισμός των Μολοσσών και όλων των Ηπειρωτών, που έγινε αμέσως. Η υποδούλωση της Ηπείρου στους Μακεδόνες (ειδικά επί Μ. Αλεξάνδρου) δεν άφηνε να γίνει μια ανεξάρτητη ηπειρωτική ομοσπονδία. Μετά το θάνατο του Μολοσσού βασιλιά Αλέξανδρου, η αδελφή του Ολυμπιάδα (μητέρα του Μ. Αλέξανδρου) έγινε βασίλισσα στην Ήπειρο. Μ' αυτές τις συνθήκες οι Ηπειρώτες δεν μπορούν να έχουν ελεύθερη και αυτόνομη πολιτική και στο Λαμιακό πόλεμο έδρασαν χωριστά. Μετά την κυριαρχία των Μακεδόνων και των Μολοσσών, οι Ηπειρώτες κάνουν βασιλιά τους τον Πύρρο (318-292) και το ηπειρωτικό έθνος γνωρίζει τις μεγαλύτερες δόξες του, γιατί ο Πύρρος το κάνει ισχυρό και βάζει την ηπειρωτική βασιλεία σε νέα και αυτόνομη βάση, διατηρώντας και την ομοσπονδία των Ηπειρωτών (όπως φαίνεται από διάφορες επιγραφές).
Το 230 π.Χ. το βασίλειο της Ηπείρου γίνεται δημοκρατία. Την εποχή του πολέμου Ρωμαίων και Μακεδόνων, οι Ηπειρώτες συμμαχούν με τους Μακεδόνες και στο πλευρό του Φιλίππου Ε' και αργότερα του βασιλιά Περσέα, πολεμάνε τους Ρωμαίους με τέτοιο φανατισμό, που τους εκδικήθηκαν, όταν νίκησαν: Ο Αιμίλιος Παύλος κατάστρεψε από τα θεμέλια εβδομήντα ηπειρωτικές πόλεις και 150.000 άνθρωποι πουλήθηκαν δούλοι και η χώρα έγινε ρωμαϊκή επαρχία. Από τότε χρειάστηκαν πολλοί αιώνες, για να συνέλθει η Ήπειρος και να πάρει την ιστορική της θέση, γι' αυτό και στους βυζαντινούς χρόνους η ελληνική Ιστορία ήταν δεμένη με την Ανατολή και η Ήπειρος αποτελούσε μακρινή επαρχία. Τον 12ο αι. η Ήπειρος γίνεται μεγάλο ελληνικό κράτος, το γνωστό Δεσποτάτο της Ηπείρου, που διεξάγει αγώνες κατά των Φράγκων. Τρομερές όμως καταστροφές έπαθαν τα παράλια της Ηπείρου από τους Βάνδαλους της Αφρικής (Γεζέριχος). Η τελική όμως καταστροφή της Ηπείρου έγινε το 1200 με την επανάσταση των Βλαχοβουλγάρων.
Στην Ήπειρο μπαίνουν αλληλοδιάδοχα και την καταλαβαίνουν Βούλγαροι, Ενετοί, Σέρβοι, Αλβανοί και το 1450 οι Τούρκοι. Το 1616 οι Ηπειρώτες επαναστατούν, ακολουθώντας το δεσπότη των Τρικάλων Διονύσιο το "Σκυλόσοφο", αλλά η επανάστασή τους πνίγεται στο αίμα. Έτσι το 1627 τους αφαιρέθηκαν ορισμένα προνόμια και οι Ηπειρώτες αναγκάστηκαν ή να εξισλαμιστούν (σπαχήδες) για να κρατήσουν τα προνόμια ή να γίνουν κλέφτες ή να γίνουν έμποροι στα ξένα (με τις σχέσεις τους με τους Βενετούς). Το 1788 ο περιβόητος Αλή πασάς ο Τεπελενλής κυριαρχεί στην Ήπειρο και κάνει πρωτεύουσά του τα Γιάννενα. Το 1854, με την ευκαιρία του ρωσο-τουρκικού πολέμου, οι Ηπειρώτες ξεσηκώνονται, αλλά υποκύπτουν. Το 1877 επαναστατούν πάλι αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στους βαλκανικούς πολέμους (1212-13) ο ελληνικός στρατός ελευθερώνει όλη σχεδόν την Ήπειρο, αλλά η συνθήκη του Λονδίνου στα 1913 δίνει το βόρειο κομμάτι της στην Αλβανία και από τότε ονομάζεται Βόρεια Ήπειρος. Ο ελληνικός πληθυσμός δε δέχεται τη συνθήκη επαναστατεί στις 17 Φλεβάρη του 1914 και σχηματίζει κυβέρνηση στο Αργυρόκαστρο με πρωθυπουργό το Γ. Ζωγράφο. Το 1921 οι σύμμαχοι στη διάσκεψη των πρεσβευτών στο Παρίσι παραχωρούν και πάλι τη Β. Ήπειρο στην Αλβανία, με τον όρο να σεβαστεί το ελληνικό στοιχείο.
Το 1939 η Β. Ήπειρος και η Αλβανία υποδουλώνονται στην Ιταλία. Το 1940 - 1941 στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, ο ελληνικός στρατός, ξανακαταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Β. Ηπείρου, αλλά, όταν ήρθαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα, οι φασίστες Ιταλοί εκδικήθηκαν τους Β. Ηπειρώτες για την ήττα τους στο, αλβανικό μέτωπο. Έκαψαν 6.200 ελληνικά σπίτια και σκότωσαν 1.700 Έλληνες πατριώτες. Με τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και πάλι η Β. Ήπειρος δόθηκε στην Αλβανία.
Και σήμερα το κομμάτι αυτό της Ηπείρου που την ελληνικότητά του την επιβεβαιώνουν, εκτός από την ιστορία του και η γλώσσα των περισσότερων κατοίκων του, τα τοπωνύμια (Αργυρόκαστρο, Χειμάρρα, Αυλώνα, Μοσχόπολη κλπ.) κι όλα τα ευρήματα (τάφοι, κάστρα επιγραφές κλπ.) ανήκει στην Αλβανία. Δυστυχώς η Βόρειος Ήπειρος αποτελεί μέρος ενός σχεδίου των ισχυρών της γης, να αφήνουν ολόκληρες περιοχές σε άλλες κυριαρχίες, ώστε να διατηρούν ανοιχτές ‘εστίες’ σε όλο τον κόσμο και να μπορούν έτσι όποτε το θελήσουν να επεμβαίνουν ως ‘σωτήρες’. Για σκεφθείται τι θα συνέβαινε εάν τα σύνορα της Ελλάδας προς την Αλβανία και αυτά της Αλβανίας με την πρώην Γιουγκοσλαβία ήταν μερικά χιλιόμετρα βορειότερα. Δεν θα υπήρχε ούτε Βόρειο Ήπειρος, ούτε Κοσσυφοπέδιο... Και ο νοών νοείτο...
Πόλεις και χωριά η Βόρεια Ήπειρος έχει το Αργυρόκαστρο, την Κορυτσά, το Δέλβινο, τη Χειμάρρα, τους Άγιους Σαράντα, την Κλεισούρα, το Τεπελένι (πατρίδα του Αλή - πασά), την Πρεμετή, τη Μοσχόπολη, το Βεράτι και την Αυλώνα που είναι και το μεγαλύτερο λιμάνι της. Ως το 1913 η Βόρεια Ήπειρος μαζί με τη νότια (Ελληνική) ήταν πολιτικά, γεωγραφικά και ιστορικά μια ενιαία χώρα της ελληνικής χερσονήσου. Έτσι ως το 1913, δεν την ξεχωρίζουμε -τουλάχιστον ιστορικά- από την υπόλοιπη Ήπειρο (Ελληνική). Κατά το Θεόπομπο (4ος αι.) τα έθνη των Ηπειρωτών ήταν δεκατέσσερα, από τα οποία τα ενδοξότατα ήταν οι Χάονες, Μολοσσοί, Θεσπρωτοί, Ορέσται, Αίθικες, Αθαμάνες, Αμφίλοχοι, Αγραίοι κά.
Οι Χάονες εγκαταστάθηκαν στα Β.Δ. της χώρας, οι Θεσπρωτοί στα Ν.Δ. και οι Μολοσσοί στο μεγαλύτερο Β.Α. τμήμα. Από τον ζ' πΧ αιώνα οι Έλληνες ήρθαν σε επικοινωνία με τους Χάονες και τους Θεσπρωτούς και από τον 4ο αι. π.Χ. (με τον ηγεμόνα Θαρύπα) αρχίζει ο εξελληνισμός των Μολοσσών και όλων των Ηπειρωτών, που έγινε αμέσως. Η υποδούλωση της Ηπείρου στους Μακεδόνες (ειδικά επί Μ. Αλεξάνδρου) δεν άφηνε να γίνει μια ανεξάρτητη ηπειρωτική ομοσπονδία. Μετά το θάνατο του Μολοσσού βασιλιά Αλέξανδρου, η αδελφή του Ολυμπιάδα (μητέρα του Μ. Αλέξανδρου) έγινε βασίλισσα στην Ήπειρο. Μ' αυτές τις συνθήκες οι Ηπειρώτες δεν μπορούν να έχουν ελεύθερη και αυτόνομη πολιτική και στο Λαμιακό πόλεμο έδρασαν χωριστά. Μετά την κυριαρχία των Μακεδόνων και των Μολοσσών, οι Ηπειρώτες κάνουν βασιλιά τους τον Πύρρο (318-292) και το ηπειρωτικό έθνος γνωρίζει τις μεγαλύτερες δόξες του, γιατί ο Πύρρος το κάνει ισχυρό και βάζει την ηπειρωτική βασιλεία σε νέα και αυτόνομη βάση, διατηρώντας και την ομοσπονδία των Ηπειρωτών (όπως φαίνεται από διάφορες επιγραφές).
Το 230 π.Χ. το βασίλειο της Ηπείρου γίνεται δημοκρατία. Την εποχή του πολέμου Ρωμαίων και Μακεδόνων, οι Ηπειρώτες συμμαχούν με τους Μακεδόνες και στο πλευρό του Φιλίππου Ε' και αργότερα του βασιλιά Περσέα, πολεμάνε τους Ρωμαίους με τέτοιο φανατισμό, που τους εκδικήθηκαν, όταν νίκησαν: Ο Αιμίλιος Παύλος κατάστρεψε από τα θεμέλια εβδομήντα ηπειρωτικές πόλεις και 150.000 άνθρωποι πουλήθηκαν δούλοι και η χώρα έγινε ρωμαϊκή επαρχία. Από τότε χρειάστηκαν πολλοί αιώνες, για να συνέλθει η Ήπειρος και να πάρει την ιστορική της θέση, γι' αυτό και στους βυζαντινούς χρόνους η ελληνική Ιστορία ήταν δεμένη με την Ανατολή και η Ήπειρος αποτελούσε μακρινή επαρχία. Τον 12ο αι. η Ήπειρος γίνεται μεγάλο ελληνικό κράτος, το γνωστό Δεσποτάτο της Ηπείρου, που διεξάγει αγώνες κατά των Φράγκων. Τρομερές όμως καταστροφές έπαθαν τα παράλια της Ηπείρου από τους Βάνδαλους της Αφρικής (Γεζέριχος). Η τελική όμως καταστροφή της Ηπείρου έγινε το 1200 με την επανάσταση των Βλαχοβουλγάρων.
Στην Ήπειρο μπαίνουν αλληλοδιάδοχα και την καταλαβαίνουν Βούλγαροι, Ενετοί, Σέρβοι, Αλβανοί και το 1450 οι Τούρκοι. Το 1616 οι Ηπειρώτες επαναστατούν, ακολουθώντας το δεσπότη των Τρικάλων Διονύσιο το "Σκυλόσοφο", αλλά η επανάστασή τους πνίγεται στο αίμα. Έτσι το 1627 τους αφαιρέθηκαν ορισμένα προνόμια και οι Ηπειρώτες αναγκάστηκαν ή να εξισλαμιστούν (σπαχήδες) για να κρατήσουν τα προνόμια ή να γίνουν κλέφτες ή να γίνουν έμποροι στα ξένα (με τις σχέσεις τους με τους Βενετούς). Το 1788 ο περιβόητος Αλή πασάς ο Τεπελενλής κυριαρχεί στην Ήπειρο και κάνει πρωτεύουσά του τα Γιάννενα. Το 1854, με την ευκαιρία του ρωσο-τουρκικού πολέμου, οι Ηπειρώτες ξεσηκώνονται, αλλά υποκύπτουν. Το 1877 επαναστατούν πάλι αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στους βαλκανικούς πολέμους (1212-13) ο ελληνικός στρατός ελευθερώνει όλη σχεδόν την Ήπειρο, αλλά η συνθήκη του Λονδίνου στα 1913 δίνει το βόρειο κομμάτι της στην Αλβανία και από τότε ονομάζεται Βόρεια Ήπειρος. Ο ελληνικός πληθυσμός δε δέχεται τη συνθήκη επαναστατεί στις 17 Φλεβάρη του 1914 και σχηματίζει κυβέρνηση στο Αργυρόκαστρο με πρωθυπουργό το Γ. Ζωγράφο. Το 1921 οι σύμμαχοι στη διάσκεψη των πρεσβευτών στο Παρίσι παραχωρούν και πάλι τη Β. Ήπειρο στην Αλβανία, με τον όρο να σεβαστεί το ελληνικό στοιχείο.
Το 1939 η Β. Ήπειρος και η Αλβανία υποδουλώνονται στην Ιταλία. Το 1940 - 1941 στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, ο ελληνικός στρατός, ξανακαταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Β. Ηπείρου, αλλά, όταν ήρθαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα, οι φασίστες Ιταλοί εκδικήθηκαν τους Β. Ηπειρώτες για την ήττα τους στο, αλβανικό μέτωπο. Έκαψαν 6.200 ελληνικά σπίτια και σκότωσαν 1.700 Έλληνες πατριώτες. Με τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και πάλι η Β. Ήπειρος δόθηκε στην Αλβανία.
Και σήμερα το κομμάτι αυτό της Ηπείρου που την ελληνικότητά του την επιβεβαιώνουν, εκτός από την ιστορία του και η γλώσσα των περισσότερων κατοίκων του, τα τοπωνύμια (Αργυρόκαστρο, Χειμάρρα, Αυλώνα, Μοσχόπολη κλπ.) κι όλα τα ευρήματα (τάφοι, κάστρα επιγραφές κλπ.) ανήκει στην Αλβανία. Δυστυχώς η Βόρειος Ήπειρος αποτελεί μέρος ενός σχεδίου των ισχυρών της γης, να αφήνουν ολόκληρες περιοχές σε άλλες κυριαρχίες, ώστε να διατηρούν ανοιχτές ‘εστίες’ σε όλο τον κόσμο και να μπορούν έτσι όποτε το θελήσουν να επεμβαίνουν ως ‘σωτήρες’. Για σκεφθείται τι θα συνέβαινε εάν τα σύνορα της Ελλάδας προς την Αλβανία και αυτά της Αλβανίας με την πρώην Γιουγκοσλαβία ήταν μερικά χιλιόμετρα βορειότερα. Δεν θα υπήρχε ούτε Βόρειο Ήπειρος, ούτε Κοσσυφοπέδιο... Και ο νοών νοείτο...
